Przewodnik po Białymstoku i okolicy

TYKOCIN

W większym oddaleniu, gdyż 36 km na zachód od Białegostoku nad rzeką Narwią, na niewielkim wzgórzu zwieńczonym wiatrakami, rozciąga się miasteczko liczące około 3.400 mieszkańców, należące do najbardziej charakterystycznych miasteczek województwa.

Tykocin leży już po drugiej stronie Narwi, jadąc od Białegostoku, w powiecie wysoko-mazowieckim. W wiekach średnich był on twierdzą mazowiecką pograniczną, utworzoną przeciwko Litwinom i Jadźwingorn. W/g d-ra. M. Orłowicza (Przewodnik po województwie białostockim) książę Janusz I Mazowiecki nadał mu w r. 1424 prawo magdeburskie. W dwa lata pózniej Tykocin wraz z Podlasiem przeszedł do Wielkiego Księstwa Litewskiego i stanowił własność rodziny Gasztołdów. Jan Gasztołd, starosta smoleński, miał wówczas fundować pierwotny kościół św. Trójcy.

Z ręką Barbary z Radziwiłłów Gasztołdowej przeszedł Tykocin na króla Zygmunta Augusta, który zbudował na północ od miasteczka zamek na wyspie otoczonej wodami Narwi. Po zamku zostały tylko ślady. W latach 1569 -1603 zarządzał zamkiem Łukasz Górnicki, autor "Dworzanina".

Tykocin wraz z okolicą stanowił starostwa niegrodowe, nadawane za zasługi. W r. 1656 był w posiadaniu Sapiehów, a w r. 1661 starostwo tykocińskie nadał sejm na własność dziedziczną Stefanowi Czarnieckiemu za zwycięstwa podczas inwazji szwedzkiej. Aleksandra, córka Stefana Czarnieckiego, wniosła swemu małżonkowi Janowi Klemensowi I Branickiemu Tykocin wraz z Białymstokiem w posagu. Wnuk ich Jan Klemens II Branicki własnym kosztem buduje okazały kościół farny, prawdopndobnie w/g projektu architekta Coustou z okazałym rynkiem naprzeciw kościoła, ozdobionym pomnikiem Stefana Czarnieckiego. Jest to jeden z najstarszych pomników w Polsce, ufundowany w r. 1750 przez wdzięcznego prawnuka.

Obecnie miasteczko rozwija się w dość ciężkich warunkach po klęskach wojennych, a ruch turystyczny, godny jak najdalej idącego poparcia, znajduje przeszkody w niedogodnej komunikacji. Autobus P. K. P. odjeżdża z Białegostoku tylko raz dziennie o godz. 19 min. 15 i przychodzi do Tykocina wieczorem. Odjazd z powrotem rano. Dla turystów dogodniej jest korzystać z komunikacji kolejowej do stacji Knyszyn, która ma stałą komunikację z odległym o 10 km Tykocinem. Domy noclegowe G. Płońskiego i G. Ferszuni. Nocleg 1 zł za dobę.

Targi we wtorki i piątki, w których uczestniczy masowo szlachta zagrodowa z okolic.

Przy organizowaniu wycieczki najwygodniej jest wynająć autobus.

Tykocin - Pomnik Stefana Czarneckiego w Tykocinie
Pomnik Stefana Czarneckiego w Tykocinie.

Zarząd Miejski oraz Posterunek P. P. przy placu Czarnieckiego. W miasteczku jest poczta i telegraf. Przy placu Czarnieckiego warsztat reperacyjny rowerów.

Środek miasta zajmuje Rynek długi, ale stosunkowo wąski w dość regularnym kształcie prostokąta. Pośrodku wspomniany pomnik Stefana Czarnieckiego, zwrócony do frontu kościoła, zajmującego cały węższy bok Rynku. Kościół farny pod wezwaniem św. Trójcy, zbudowany w latach 1742-46, posiada bardzo oryginalne założenie i nosi cechy rokokowe.

Od frontu zdobią go dwie wysunięte naprzód wieże, połączone z fasadą kościoła właściwego, stojącego w głębi, biegnącymi łukiem arkadami.

Tykocin - Kościól farny w Tykocinie
Kościól farny w Tykocinie.

Wnętrze kościoła trzynawowe zdobią freski z XVIII wieku i obrazy Sylwestra de Mierisa. W prezbiterium popiersie hetmana Branickiego oraz jego żony i ich ogromne portrety w bocznych nawach.

W prawej nawie epitafium empirowe Leonii z Potockich Adamowej Roztworowskiej.

W skarbcu kilka cennych pamiątek, między innymi portret arcybiskupa Felińskiego w towarzystwie hr. Potockiego, przed zesłaniem ich na Sybir. W sąsiedztwie kościoła budynek szpitala dla żebraków na 12-cie osób, ufundowany i uposażony przez hetmana Branickiego.

Tejże fundacji jest też kościół Bernardynów z r. 1771, z dlala od Rynku przy bocznej ulicy. Ma on więcej charakter kaplicy z klasztorem, o dziedzińcu zarosłym starymi drzewami, stanowiącymi razem bardzo malowniczą całość.

Poprzedni kościół Bernardynów na wyspie Narwi wraz z grobowcem Łukasza Górnickiego zniszczyła powódź. Przy finansowym poparciu hetmana zbudowana jest także murowana synagoga z niewykończona wieżą, posiadająca kilka dawnych pamiątek. Synagoga znajduje się w dzielnicy żydowskiej pełnej malowniczych, choć mało kulturalnych zaułków. W sąsiedztwie zwraca uwagę stary budynek z XVIII wieku, zbudowany w podkowę.

Między kościołem a mostem na Narwi, częściowo zapadły w ziemię budynek, zwany alumnatem, jest dawnym zakładem filantropijnym jako zakład inwalidów wojskowych, ufundowany przez starostę marszałka Wiesiołowskiego w r. 1643.

Rzeka Narew płynie pod Tykocinem kilku ramionami. Miła jest przechadzka po 6-ciu mostach drewnianych w kierunku wsi Tatary, skąd roztacza się piękny widok na Tykocin.

Okolice Tykocina zamieszkuje wyłącznie szlachta zagrodowa.

Zwiedzenie Tykocina powinno być obowiązkiem każdego inteligentnego białostoczanina. Grupom turystycznym chętnie udogodni wycieczkę zarówno Związek Popierania Turystyki, jak i Oddział Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Białymstoku.


Panorama kościoła farnego pod wezwaniem św. Trójcy w Tykocinie