ZABŁUDÓWMiasteczko położone przy szosie do Bielska Podlaskiego, 19 km na południo-wschód od Białegostoku, nad małą rzeczką Meleciną. Liczy 3.500 mieszkańców. w tym 1.700 Polaków, reszta Żydzi, Białorusini, Niemcy i Rosjanie. Dojazd autobusem P. K. P. kilka razy dziennie, cena biletu 1 zł. Droga prowadzi przez Dojlidy, znane z Państwowej Fabryki Dykty, browaru i kąpieliska największego w Białymstoku. Hoteli Zabludów nie posiada, tylko dom noclegowy przy piwiarni F. Złaty w Rynku. Piwiarnia H. Szeniawskiej i herbaciarnia H. Szelengowicz w Rynku, gdzie stał niegdyś drewniany ratusz gontami kryty, z dwiema wieżami, wspomniany w jednym z przywilejów ks. Bogusława Radziwiłła. Dziś śladu po nim nie ma. Zabłudów przedstawia typ dawnego miasteczka podlaskiego ze swoimi uświęconymi przez wieki typowymi, drewnianymi domkami, krytymi starą, zgrabną, lekką i cienką dachówką. Unowoczesnienia wciskają się tu na razie dość niezgrabnie. Najpiękniej przedstawia się ulica, którą wjeżdża się do Zabłudowa z Białegostoku. Uliczki i zaułki w ogóle wąskie. Dwie hale targowe. Dnie targowe w poniedziałki miesięczne. Na targi ściągają tłumy, jest rojno, gwarnie i różnojęzycznie. Zarząd Miejski jak i poczta mieszczą się przy Rynku Mościckiego. Posterunek P. P. przy ul. 11 Listopada. Kościół farny pod wezwaniem św. Piotra i Pawła, zbudowany w latach 1805 - 1840, projektowany przez architekta białostockiego Kułakowskiego, miał być kopią katedry wileńskiej - dziwne zniekształcenie przez dodanie dwu wież. Na to zniekształcenie wpłynęło zapewne przewlekłe prowadzenie robót przez administratora dóbr ks. Dominika Radziwiłła, który miał pokryć kosztu budowy, obliczone na 13 talarów. Ostatecznie kościół ufundowała ks. Dominika Radriwiłłowa z rodu hr. Dembińska. Nabożeństwa jednak wprowadzono sarn dopiero w r. 1859. Do tego czasu nabożeństwa katolickie odprawiano w zborze kalwińskim, po którym na obecnej targowicy śladu nie pozostało. Kościół ten był niegdyś głośny, bowiem władze rosyjskie nie pozwoliły w nim odprawiać nabożeństw w języku łacińskim, musiał być używany język cerkiewno-słowiański aż do r. 1870.
Przy szosie do Bielska, w sąsiedztwie pl. Mościckiego, znajduje się cerkiew w stylu połączenia klasycyzmu z bizantynizmem z dominującą nad miastem kopułą i wieżą. Istotnym zabytkiem budownictwa drewnianego jest dobrze zachowana drewniana synagoga, należąca do najpiękniejszych tego rodzaju w Polsce. Kryta gontem, przedstawia się bardzo malowniczo dzięki związaniu w jedną całość brył niejako wnikających w siebie nawzajem. Wygięte profile dachów przypominają dachy chińskich domów na obrazkach. Dekoracyjny układ desek w ścianach szczytowych fryzów, rzeźbione belki i galerie dopełniają artystycznej całości tej zabytkowej architektury drewnianej. Ozdobą wnętrza jest oryginalnie wzniesiony rodzaj kazalnicy lub chóru, pokrytego wielkim drewnianym baldachimem. Skarbiec posiada zabytkowe dokumenty i rodaly praz kilka przedmiotów pokazywanych jako zabytki. Synagogę widzi się przy wyjeździe do Zabłudowa z Białegostoku. Stoi ona w zaułku żydowskim i przez to trudno oglądać ją jako całość wyodrębnioną, a tym trudniej uzyskać jej odbicie fotograficzne. Równolegle do szosy białostockiej ciągnie się ulica zabudowana ładnymi drewnianymi domami, która prowadzi do położonego na zachód od miasta cmentarza. Stają tu dwie kapliczki św. Rocha i św. Magdaleny, fundacji Kazimierza Ostaszewskiego, majora huzarów wojsk rosyjskich z 1850 r. Nazwa miasta pochodzi od "Błudowskiej Puszczy"'. Osadę w r. 1525 nadał król Zygmunt Stary Chodkiewiczowi. Aleksander Chodkiewicz ten sam, który byt fundatorem klasztoru w Supraślu, nadał osadzie przywileje miejskie, a w r. 1563 ufundował cerkiew i szkołę. Założył też w r. 1563 drukarnię ruską, przeniesioną w końcu XVI w. do Supraśla. W końcu XVI w. przeszedł Zabłudów do rąk Radziwiłłów, którzy założyli tu zobór kalwiński i szkołę kalwińską, a pastor zabłudowski był seniorem podlaskim. W r. 1706 obozował pod Zabłudowem Karol XII. Dobra zabłudowskie pozostały w rękach Radziwiłłów do najnowszych czasów. Dzięki kilku małym fabryczkom tekstylnym i garbarskim stał się Zabłudów osadą przemysłową. |